ABD, İran’ın Nükleer Tesislerini Hedef Aldı
ABD, İsrail-İran çatışmasına resmen dahil oldu ve İran’ın üç nükleer tesisini hedef aldı. Tahran ise kendini savunmak için tüm seçenekleri saklı tutacağını söyledi.
Hürmüz’ün Önemi
Hürmüz; Basra Körfezi’ni Hint Okyanusu’na, kuzeyinde İran’ı ve güneyinde Birleşik Arap Emirlikleri ve Umman’ı birbirine bağlıyor. En dar noktasında yaklaşık 161 kilometre uzunluğunda. Sığ derinliği gemileri mayınlara karşı potansiyel olarak savunmasız hale getiriyor ve karaya yakınlığı gemileri kıyı tabanlı füzelerden veya devriye botları ve helikopterler tarafından müdahaleye açık hale getiriyor.
Dünyada deniz yoluyla taşınan ham petrolün yaklaşık üçte birine ev sahipliği yapan bu stratejik geçit, başta Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri olmak üzere Orta Doğu’daki üreticilerin ham petrol ve kondensat sevkiyatında kritik bir rol üstleniyor.
Navlun Fiyatları Fırladı
AA’nın Londra Menkul Kıymetler Borsası’ndan (LSEG) edindiği “LSEG Workspace” verilerine göre, Orta Doğu’dan Çin’e giden TD3C rotasında çok büyük ham petrol tankerleri (VLCC) için referans navlunlar, 17 Haziran itibarıyla çatışma öncesine göre yüzde 61 artarak 72,4 Worldscale puana ulaştı. Worldscale puanları, her büyük rota için yıl başında belirlenen sabit bir temel ücretin yüzde ifadesi olarak kullanılıyor. Bu seviye, yıl başına göre ise yüzde 68’lik bir artışa işaret ediyor.
Hürmüz Gerçekten Kapatılabilir Mi?
Bloomberg’e konuşan analistlere göre İran’ın Hürmüz’den geçişi durdurma emri verme yetkisi yasal olmayacağından bunu güç kullanarak veya güç tehdidiyle başarması gerekecek ve eğer donanması boğaza girişi engellemeye çalışırsa, muhtemelen bölgede devriye gezen ABD Beşinci Filosu ve diğer Batılı donanmalardan karşılık gelecek.
Ancak tek bir İran savaş gemisi limandan ayrılmadan da ciddi bir kesintiye neden olabilir. Hızlı devriye botlarıyla tankerler taciz edilebilir ve ticari gemilerin içinden geçmesi için çok riskli hale getirilebilir.
İran Daha Önce Hürmüz Boğazı’nı Kapattı Mı?
Şimdiye kadar hayır. Irak ve İran arasındaki 1980-88 savaşı sırasında, Irak güçleri, Hark Adası’ndaki bir petrol ihracat terminaline saldırdı. Daha sonra, Tanker Savaşı olarak adlandırılan savaşta, iki taraf aralarında gemilere saldırdı. Bu, tankerlerin sigortalanmasının maliyetini önemli ölçüde artırdı ve petrol fiyatlarının yükselmesine yardımcı oldu.
2011’de İran’a yaptırımlar uygulandığında, boğazı kapatmakla tehdit etse de sonrasında geri adım attı. Ancak kapatılmasa da aksamalar sıklıkla yaşandı. Nisan 2024’te İran’ın Devrim Muhafızları Ordusu, Hürmüz Boğazı yakınlarında İsrail bağlantılı bir konteyner gemisini ele geçirdi. Lloyd’s List’e göre, İran geminin mürettebatını ertesi ay serbest bıraktı. Tahran, MSC Aries’in denizcilik düzenlemelerini ihlal ettiğini iddia etti ancak analistler bir sebep olarak İsrail mülkiyet bağlantısını işaret etti.
ABD ve Batı, İran petrollerine el koyma olaylarının ardından nasıl bir adım attı?
ABD Donanması, Körfez’den gemilere refakat etme yoluna başvurdu. 2019’da bölgeye bir uçak gemisi ve B-52 bombardıman uçakları gönderdi. Aynı yıl ABD, İran’ın nakliyeyi aksatmasına yanıt olarak Sentinel Operasyonu’nu başlattı. İngiltere, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Bahreyn de dahil olmak üzere on ülke daha sonra Uluslararası Deniz Güvenliği Yapısı olarak bilinen operasyona katıldı.
2023’ün sonlarından bu yana, nakliyeyi korumaya yönelik odak noktası büyük ölçüde Hürmüz Boğazı’ndan, bölgenin diğer hayati su yolu olan güney Kızıldeniz’e ve onu Aden Körfezi’ne ve Hint Okyanusu’na bağlayan Bab el-Mandeb Boğazı’na kaydı.
İran’ın Hürmüz Boğazı’nı kapatması beklenirken, Orta Doğu’daki gerilimin normale dönmesi hiç kolay görünmüyor. Bu da Yunan ve ABD makamlarının başka bir gemideki İran petrolüne el koymasına misilleme olarak yorumlanmıştı. Ardından karşılıklı olarak serbest bırakıldı. Aynı şekilde Ocak ayında da benzer durum yaşandı.
