Sigara Vergisinde Yeni Düzenleme: Mali Çarpan Düşüyor

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in Aralık ayında sinyalini verdiği yönetilen yönlendirilen fiyatlardan enflasyon üzerinde etkisi yüksek olan tütün ürünleri için 2025’in ilk düzenlemesi hayata geçti. Sigarada üçüncü kez maktu vergi artırılırken fiyata bağlı nispi vergi düşürüldü. Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı’na göre sigaralara uygulanan paket başına sabit alınan maktu vergi 8,39 TL’den 10,50 TL’ye artırılırken, fiyata bağlı nispi vergi oranı yüzde 53,5’ten yüzde 50’ye indirildi.

ENFLASYONLA MÜCADELE ADIMI

2024 yılında benzer şekilde atılan 2 adımın devamı niteliğinde değerlendirilen bu düzenlemeyi enflasyonla mücadele yol haritasının bir parçası olarak nitelendirmek mümkün. 2024 yılı başından beri atılan istikrarlı adımlarla maliyetlerin fiyata katlanarak yansımasına sebep olan ve enflasyonu tetikleyen mali çarpan 7,5’ten 3,8’e düştü. Yani, artık 1 TL’lik bir maliyet artışı sigaraların perakende satış fiyatına 3,7 TL daha az yansıyacak. Son düzenleme öncesi çarpan 4.4 idi.

Sigara vergi sisteminin enflasyonla mücadelede önemli. Ülkemizde sigara vergi sistemi, fiyata bağlı vergi unsuru olan nispi vergi ve dolayısıyla mali çarpanın yüksek olması sebebiyle önemli bir enflasyonist etki oluşturuyor.

MALİ ÇARPAN FİYATI ARTIRIYOR

Fiyata bağlı yüksek nispi vergi oranları, maliyet artışlarının fiyata kaç katı oranında yansıtılacağını gösteren “mali çarpanı” artırıyor. Mali çarpan, maliyetlerin satış fiyatlarına katlanarak yansıması sonucu enflasyonu daha da olumsuz etkiliyor.

Türkiye’nin şu anda savaş halinde olduğu enflasyonla mücadelede, fiyat istikrarı ve yapısal reformların önemi vurgulanırken, tam olarak bu çerçevede vergi yapısı ve enflasyon üzerindeki etkisi bakımından ilave düzenleme ihtiyacının devam ettiği sektörlerden biri de tütün mamulleri. Sigara vergisinde yapılacak basit bir düzenleme ile bugün AB ve OECD örneklerinden çok uzak olan vergi yapısı kaynaklı enflasyonist etkinin önüne geçmek mümkün.

VERGİ GELİRLERİ ARTTI

Sigara vergi yapısındaki düzenlemeler 2024 yılında başlatıldı. 2024 yılında mali çarpanın düşürülüp enflasyon etkisinin kısıtlanması yönünde olumlu adımlar atıldı. Yapılan düzenlemeler ile vergi gelirleri artırılırken, enflasyon etkisi sınırlandırıldı. Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre 2024 yılında tütün ürünlerinden elde edilen ÖTV bir önceki seneye göre yüzde 75 artışla 309 milyar TL olarak gerçekleşti. Bu rakam değişikliklerin vergi gelirlerini artırmadığını aksine yükselttiğini gösteriyor.

Tütün mamullerinden elde edilen 309 milyar TL’lik ÖTV geliri toplam ÖTV gelirlerinin yüzde 21’ni, toplam vergi gelirlerinin ise yüzde 4’ünü oluşturuyor. Bir yandan vergi gelirleri artmaya devam ederken, yapılan vergi düzenlemeleri sayesinde tütün ürünlerindeki yıllık fiyat artışı enflasyonun altında gerçekleşti TÜİK tarafından 3 Ocak 2025 tarihinde açıklanan enflasyon verilerine göre yıllık Yİ-TÜFE yüzde 44,4 iken ana harcama gruplarından alkollü içecekler ve tütün için bu oran yüzde 39,3 seviyesinde gerçekleşti.

MERKEZ BANKASI OLUMLU DEĞERLENDİRDİ

TCMB Enflasyon Raporlarında ilgili düzenleme AB ülkelerindeki uygulamalara yakınsaması bakımından olumlu değerlendirdi. 2025 yılında tütün mamullerinden elde edilmesi hedeflenen ÖTV geliri bir önceki senenin tahsilat değeri üzerinden beklenen enflasyonun çok daha üzerinde bir artışla (yüzde 47) 455 milyar TL olarak belirlendi. Yani tütün mamulleri vergi gelirleri içerisindeki önemini geçmiş yıllarda olduğu gibi gelecek yıllarda da korumaya devam edecek. Vergi gelirleri içerisindeki payı yüksek olan tütün mamulü endüstrisinde devlet gelirlerinin öngörülebilir ve sürdürülebilir olması da oldukça önemli.