Türkiye’de Emeklilik Yaşları Nasıl Belirleniyor?
Türkiye’de Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) Düzenlemesi
Türkiye’de şu anda çalışma hayatında bulunanların emeklilik yaşları konusunda üç farklı uygulama ve aralarında büyük bir uçurum bulunuyor. 2023 yılında çıkartılan emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesi ile 8 Eylül 1999 tarihinden önce çalışmaya başlayanlar için emeklilikte yaş şartı kaldırıldı. İşe başlama tarihine göre SSK’lılarda 5000 – 5975 arasındaki prim günü ve kadınlarda 20 yıl, erkeklerde 25 yıl olan sigortalılık süresi koşulunu yerine getirenler yaşa bakılmaksızın emekli oluyor.
Emeklilik Yaşı ve Prim Günleri
Sigortalı çalışmaya 8 Eylül 1999 – 30 Nisan 2008 tarihleri arasında başlayan SSK’lılar 7000 prim gününü tamamlamak şartıyla kadınlar 58, erkekler 60 yaşında emekli olacaklar. Sigortalı çalışmaya 30 Nisan 2008 tarihinden sonra başlayanlar ise işçi statüsünde 7200 prim gününü, esnaf ve memur statüsünde de 9000 prim gününü tamamladıkları tarihe göre emekli olacaklar.
EYT Sonrası Emeklilik Yaş Farkı 17 – 20 Yıla Çıktı
EYT düzenlemesi yasalaşmadan önce 8 Eylül 1999 tarihinde çalışmaya başlayan SSK’lılar 5975 prim gününü tamamlamışsa kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresi ile 56 yaşında, erkekler ise 25 yıllık sigortalılık süresi ile 58 yaşında emekli oluyordu. EYT yasasından önce aralarında 2 yıl fark vardı.
Her ikisi de 1 Mayıs 1987 doğumlu Ayşe ve Fatma isimli arkadaşlar aynı şirkette işe başlamak için birlikte iş görüşmesi yaptılar. İkisi de 8 Eylül 1999 tarihinde işe başlayacak iken Ayşe sağlık raporunu yetiştiremediği için 8 Eylül yerine 9 Eylül’de işe başlayabildi. Bu bir günlük gecikmeden dolayı Fatma 56 yaşında, Ayşe 58 yaşında emekli olacak idi.
Kademeli Emeklilik Hakkı İstiyorlar
Emeklilik yaş farkı 8 Eylül 1999 öncesi ve sonrasında işe başlayanlar arasında bu şekilde hızla artınca emeklilik yaşının kademelendirilmesi tartışmasının başlaması gecikmedi. Çok kısa süre içinde Emeklilikte Adalet Derneği (EMAD-DER), Emeklilikte Tarihe Takılanlar Derneği (ETT-DER) gibi adlar altında hızla örgütlendiler. Temel istekleri emeklilik yaşının kademelendirilerek adaletin sağlanması.
EMAD-DER 31 Aralık 2000 tarihine kadar işe başlamış kişiler için emeklilik yaşının kadınlarda 43, erkeklerde 45 kabul edilerek her yıl bir yaş artırılmak suretiyle 2008’de işe girenler için kadınlarda 51, erkeklerde 53 olmasını istiyor. Prim gün sayısının da 7000 yerine 6400’den başlatılarak her yıl 75 gün artırılmasını talep ediyor.
Çalışma Hayatında Haksız Rekabet İddiası
Sigortalı çalışmaya 8 Eylül 1999 sonrasında başlayanlar EYT sonrasında işgücü piyasasında haksız rekabet ile karşı karşıya kaldıklarını savunuyorlar. EYT ile emekli olan akranlarının emekli aylıklarının desteğiyle daha düşük ücretle çalışmaya razı olduklarını, hatta sigortasız çalışmayı veya ücretlerinin asgari ücret üzerinden gösterilmesini kabul ettiklerini, bu nedenle işverenlerin onları çalıştırmayı tercih ettiklerini belirtiyorlar. Buna karşılık kendilerinin geçimlerini sadece çalıştıkları işten sağladıkları için EYT’lilere göre daha yüksek ücret talep etmek zorunda kaldıklarını, emeklilik ve sağlık güvencesi nedeniyle sigortasız çalışmayı kabul etmediklerini anlatıyorlar.
TBMM’ye Sunulan Yasal Teklifler
Kademeli emeklilik konusunda Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunulmuş kanun teklifleri de bulunuyor. Bu tekliflerden ilki 2023 yılında Grup Başkanvekili iken CHP Genel Başkanı Özgür Özel tarafından verildi. Özgür Özel’in kanun teklifinde emeklilik yaşının kadınlarda 49, erkeklerde 51 yaşından başlamak üzere kademeli artırılarak 57 – 59’a çıkartılması önerildi.
Emeklilikte Yeni Dönem: Prim Günleri ve Yaş Şartları Değişiyor
Emeklilikte prim günü ve yaş şartlarına ilişkin önemli değişiklikler gündemde. Teklife göre SSK’lılarda asgari prim günü, 8 Eylül 1999 tarihinden önce çalışmaya başlayanlar için 5950 gün olacak. Her yıl 75 gün artırılarak 2007 yılında çalışmaya başlayanlar için 6550 gün olacak.
Emekli Sandığı ve BAĞ-KUR kapsamındaki kişilerde ise prim günü kadınlarda 7200 güne indirilecek. Emeklilik yaşı SSK’lılara paralel şekilde kadınlarda 49, erkeklerde 51 yaşından başlayarak artırılacak.
Bağımsız Edirne Milletvekili Ediz Ün’ün geçen yıl verdiği teklifte, 31 Aralık 2002 tarihine kadar çalışmaya başlayan kadınların 43, erkeklerin 45 yaşında emekli edilmesi önerildi. Sonraki yıllar için ise her yıl 1 yaş artırılarak kadınlarda 49, erkeklerde 51 yaşa çıkartılması önerildi.
CHP Karabük Milletvekili Cevdet Akçay’ın ise memurlar ve esnaf için emeklilik yaşının işçilerle eşitlenmesini öngören bir kanun teklifi bulunuyor. Kadınlarda 58, erkeklerde 60 olan emeklilik yaşının prim günü ve işe başlama tarihine göre kademelendirilmesini öneren teklifte, çalışmaya başlama tarihine göre belirlenen yaş şartları yer alıyor.
Yapılan bu düzenlemelerle emeklilik sisteminde önemli değişiklikler olması bekleniyor.
